[ΕΡΩΤ.] Πάτερ Αθηναγόρα, την ευχή σας. Ευχαριστούμε, διότι μας δεχτήκατε χωρίς δεύτερη κουβέντα παρόλο το φόρτος των εργασιών σας. Είμαστε μαθητές του 5ου εσπερινού ΕΠΑΛ Θεσσαλονίκης, και σας επισκεφτήκαμε στο πλαίσιο του μαθήματος «Ζώνη Δημιουργικών Δραστηριοτήτων» με θέμα: «Παραβατικότητα των νέων, Σωφρονισμός και Κοινωνική τους Επανένταξη». Επειδή γνωρίζουμε το ιεραποστολικό σας έργο μέσω του Φάρου του Κόσμου -και όχι μόνο-, θεωρούμε ότι έχει άμεση σχέση με το αντικείμενό μας, και ότι μπορείτε για τον λόγο αυτό στην -έστω σύντομη- συνάντησή μας να μας βοηθήσετε σε μεγάλο βαθμό να προσεγγίσουμε καλύτερα το σκοπό του μαθήματός μας, που είναι να αντιμετωπίσουμε το βαθύτερα αίτια της παραβατικότητας. Έτσι, αναδεικνύοντας το πρόβλημα και τα αίτιά του, πιστεύουμε ότι μπορούμε κατά κάποιον τρόπο να βάλουμε κι εμείς ένα λιθαράκι στην καταπολέμηση της παραβατικότητας, που έχει πάρει τρομερές διαστάσεις στο χώρο της νεολαίας σήμερα, κυρίως στα δικά μας μέρη της Δυτικής Θεσσαλονίκης.
[π. ΑΘΗΝ.] Μιλούμε ελεύθερα; Κάνουμε κάποιες ερωτήσεις;
[ΕΡΩΤ.] Ελεύθερα, ελεύθερα!
[π. ΑΘΗΝ.] Μιλούμε ελεύθερα. Λοιπόν… Ένας τομέας που πρέπει να δούμε είναι η παραβατικότητα των νέων του Δενδροποτάμου. Ένας άλλος είναι να δούμε τον τομέα της παραβατικότητας των νέων της κοινωνίας ολόκληρης.
[ΕΡΩΤ.] Ακριβώς!
[π. ΑΘΗΝ.] Ναι. Καλύτερα θα είναι να πάμε απ’ το γενικό προς το ειδικό. Πρώτα απ’ όλα, να σας καλωσορίσουμε κι εμείς εδώ πέρα στον Δενδροπόταμο, στη γειτονιά μας, στον τόπο μας. Στο μεγαλύτερο γκέτο της Βορείου Ελλάδος. Άρα ήρθατε στους ειδικούς, ε; Ναι. Άρα ήρθατε στους ειδικούς. Αυτό είναι το κυριότερο: ότι δυστυχώς έχουμε γίνει ειδικοί, γιατί είμαστε η πηγή αυτού του προβλήματος. Καταλαμβάνουμε το μεγαλύτερο ποσοστό της παραβατικότητας των νέων. Αλλά ας ξεκινήσουμε όπως είπαμε από την παραβατικότητα το νέων γενικά. Οι νέοι γιατί είναι παραβατικοί. Εγώ υπηρετώ και στην Εισαγγελία ανηλίκων, στην Εταιρεία Προστασίας Ανηλίκων του Υπουργείου Δικαιοσύνης τα τελευταία εννιά χρόνια, επομένως έχουμε να κάνουμε με όλη την παραβατικότητα των νέων, και τους νέους που κινδυνεύουν να γίνουν παραβατικοί-
[ΕΡΩΤ.] Στο σύνολο..
[π. ΑΘΗΝ.] Στο σύνολο, στο σύνολο. Επομένως εμείς εκεί διακρίνουμε τους παραβατικούς νέους σε αυτούς που η ανάγκη τού να μην έχεις σε κάνει παραβατικό- τα παιδιά που μεγαλώνουν σε δομές ανηλίκων στη χώρα μας, αλλά και σε χώρες τόσο ή λιγότερο αναπτυγμένες, συνήθως επιλέγουνε, έχουν να επιλέξουν ανάμεσα από δύο δρόμους: ή τον δρόμο του να εξαφανίζομαι όλη μέρα, να μην πηγαίνω σχολείο, να βρίσκω μια τρύπα να χώνομαι, να κοιμάμαι όλη μέρα, να μην έχω μπελάδες, ή να επιλέξω να μπω σε μια συμμορία, έτσι ώστε να έχω κάπου να ακουμπήσω, να αισθάνομαι ασφαλής, αλλά αυτή η συμμορία θα μου επιφέρει να έχω ένα φάκελο στην Αστυνομία πιο μεγάλο από το κεφάλι μου. Από τον καιρό που είμαι ανήλικος, απ’ τα πρώτα παιδικά μου χρόνια. Επομένως εκεί γίνομαι ανήλικος, επειδή πρέπει να ακολουθήσω τη συμμορία. Η ομάδα. Η ομάδα είναι απαραίτητη στη ζωή μου για να επιβιώσω, για να έχω κάπου να ακουμπήσω, να αισθανθώ ασφαλής, ότι ό,τι και να πάθω θα ρθουν όλοι αυτοί να με υποστηρίξουνε, έτσι; Αυτό με κάνει παραβατικό και η ανάγκη του να θέλω να έχω. Αν ζω σε κάποια δομή και δεν ζω στο σπίτι μου στερούμαι, δεν έχω. Άρα θέλω να ‘χω, και θέλω να ‘χω τώρα. Δεν μπορώ να περιμένω να ‘χω σε άλλη φάση της ζωής μου
[ΕΡΩΤ.] Δομή όταν λέτε, τι εννοείτε;
[π. ΑΘΗΝ.] Κέντρα προστασίας ανηλίκων, ορφανοτροφεία, κέντρα φύλαξης ανηλίκων ψυχολογικών ιδρυμάτων… Όλες αυτές οι δομές που υπάρχουνε και φιλοξενούν παιδιά που στερούνται οικογενειακού περιβάλλοντος ή το οικογενειακό περιβάλλον είναι επικίνδυνο για αυτά. Πολλές φορές μπορεί η ίδια η κατάσταση του παιδιού να βρίσκεται σε οικογένεια. Αλλά όπως είπαμε, οικογένεια η οποία είναι επικίνδυνη γι’ αυτό, και η Εισαγγελία να μην το έχει αντιληφθεί ακόμα, να μην έχει γίνει καταγγελία και το παιδί να τα βιώνει όλα αυτά μέσα σ’ ένα επικίνδυνο οικογενειακό περιβάλλον, ακόμα πιο επικίνδυνο πολλές φορές κι άλλες φορές λιγότερο από το να είναι σε κάποια δομή. Αλλά είναι όλοι αυτοί οι τρόποι οι οποίοι κάνουν ένα παιδί παραβατικό, είτε είναι σε δομή, είτε είναι σε σπίτι, σε επικίνδυνο οικογενειακό περιβάλλον. Η ανάγκη του να έχω, ενώ δεν έχω, και θέλω να χω τώρα, και η ανάγκη του να μπω σε μία συμμορία για να με υποστηρίξει και να μπορώ να επιβιώσω, και η ανάγκη του να εξαφανίζομαι, αν δεν θέλω να μπλέξω σε όλα αυτά, κι έτσι δεν πάω σχολείο, δεν έχω γνώσεις, δεν έχω δεξιότητες, ή κι αυτές που έχω δεν καλλιεργήθηκαν. Άρα, πάλι αναγκάζομαι να κάνω κάτι παραβατικό για να επιβιώσω. Κι ερχόμαστε τώρα στη γειτονιά, Δενδροπόταμος. Όταν εδώ ένα τσιγγανάκι γεννιέται, ε Κωνσταντίνε μου; Όταν ένα τσιγγανάκι γεννιέται, καταλαβαίνει ότι κάποιοι από την οικογένεια ή κάποιοι από την γειτονιά -κι αυτοί είναι πολλοί- είναι στη φυλακή. Άρα θεωρεί απόλυτα φυσιολογικό να πάει κι αυτός στη φυλακή. Αφού το κάνουν όλοι, δεν είναι κάτι κακό εδώ στη γειτονιά να πάει κάποιος φυλακή. Αν κάποιος που ζει στον Εύοσμο βγει από τη φυλακή, ντρέπεται να πάει στο περίπτερο, κλείνει τα παντζούρια του σπιτιού του. Εδώ όταν βγει από τη φυλακή, θα βάλει σούβλα, θα καλέσει τη γειτονιά. Είναι τελείως διαφορετικοί κόσμοι, τελείως διαφορετικός τρόπος σκέψης. Επομένως στο θέμα της παραβατικότητας, το πόσο αποδεκτός είσαι όταν είσαι παραβατικός, διαφέρει από τη διπλανή γειτονιά. Όχι από μακρινή περιοχή, ας πούμε στην Καλαμαριά, εδώ δίπλα απ’ το Κορδελιό, απ’ τον Εύοσμο. Τόσο μικρή είναι η απόσταση και τόσο μεγάλη η διαφορά της κουλτούρας και τον τρόπο που σκεφτόμαστε και δρούμε, έτσι; Το να ‘σαι παραβατικός εδώ πολλές φορές είναι και προσόν. Σε κάποιες φυλές αν η νύφη ξέρει να κλέβει, είναι καλή νύφη, θα την πάρουμε. Είναι κάποιες φυλές που το έχουν αυτό ως προτέρημα, δηλαδή την παινεύουν την νύφη και λένε ‘’αυτή ξέρει να κλέβει, να την πάρουμε νύφη’’. Επομένως, τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Ή όταν καταλάβει το τσιγγανάκι ότι όλοι κάνουμε μια δουλειά για να επιβιώσουμε, να ‘χουμε το μεσημέρι φαγητό στο σπίτι μας, έχει να επιλέξει από το να είναι βαριά παραβατικό (ναρκωτικά, όπλα, λαθρομετανάστες και λοιπά), ή ελαφρά παραβατικό (γυρολόγος χωρίς άδεια, χωρίς τιμολόγια, λαϊκατζής χωρίς ενημερωμένα τα ασφαλιστικά ταμεία και χωρίς τιμολόγια στα προϊόντα του). Επομένως, είσαι πάλι παραβατικός και πάλι τα πρόστιμα είναι πολύ πιο βαριά όταν είσαι ελαφρά παραβατικός, παρά όταν είσαι βαριά πραγματικός, ναι. Ας πούμε, αν ένας τσιγγάνος κλέψει ένα μήλο είναι κλέφτης. Αν, ας πούμε, ένας κουστουμαριστός πολίτης μας κλέψει ένα εκατομμύριο, τον έχουμε στα όπα-όπα γιατί είναι ευυπόληπτος και τον προσκυνάμε κι όλοι μαζί: παπάδες, πολιτικοί, -ναι- στρατιωτικοί, όλοι. Ναι… Επομένως, είναι κι εκεί ο τρόπος που σκεφτόμαστε. Εκείνος που κλέβει το ένα εκατομμύριο τον δείχνουμε σεβασμό. Αυτός που κλέβει ένα μήλο θέλουμε να τον φάμε.
[ΕΡΩΤ.] Έτσι, έτσι!
[π. ΑΘΗΝ.] Ναι. Και τα παιδάκια μας ακόμα. Όταν γεννιούνται, αν τους βάλεις δίπλα ένα παιδί από την Καλαμαριά κι ένα τσιγγανάκι, θα παίξουν το ίδιο μεταξύ τους, δεν θα έχουν πρόβλημα. Θα αγαπήσουν και το τσιγγανάκι και το παιδί της Καλαμαριάς το ίδιο, θα αγκαλιαστούν, θα πειραχτούν. Τα μωράκια. Όσο μεγαλώνουνε, η οικογένεια, το σχολείο, η κοινωνία, δηλητηριάζουμε τα παιδιά μας και τα κάνουμε να σκέφτονται πονηρά, τάχα για να τα προστατεύσουμε.
[ΕΡΩΤ.] Η παιδεία, δηλαδή.
[π. ΑΘΗΝ.] Και μετά θα πούμε, θα δείξουμε- καθώς μεγαλώνει το παιδί και πάει στο σχολείο- και του δείξουμε δύο φωτογραφίες με ένα άσπρο και ένα μαύρο παιδάκι: ‘’Ποιο παιδάκι είναι καλός μαθητής;’’, κατευθείαν θα πει το άσπρο. ‘’Ποιο παιδάκι έκλεψε;’’, θα πει το μαύρο κατευθείαν, επειδή το έχουμε δηλητηριάσει το παιδί μας. Εμείς σαν οικογένεια, σαν κοινωνία, σαν σχολείο. Επομένως, εκεί σκεφτόμαστε, εκεί κολλάμε, και λέμε ότι προστατεύουμε τα παιδιά μας, αλλά τα κάνουμε παιδιά που δεν χωρά στην καρδιά τους τίποτα. Μπορεί στο μυαλό τους να χωρέσουν πανεπιστήμια ολόκληρα και σχολές, αλλά στην καρδιά τους δεν θα χωρέσει τίποτα. Θα είναι πάντα άδεια με τον τρόπο που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας. Αυτή είναι η διαφορά της παραβατικότητας, με αποτέλεσμα σ’ αυτή τη γειτονιά να φαίνεται κάτι απόλυτα φυσιολογικό, γιατί το κάνουν όλοι. Η παραβατικότητα, ας πούμε σε μια επικίνδυνη οικογένεια άλλης γειτονιάς είναι δεδομένη. Και από στέγες ανηλίκων πάλι είναι, ας πούμε όπως είπαμε, και δεδομένη μ’ αυτούς τους τρόπους. Άρα αυτή είναι η πραγματικότητα. Από εκεί και πέρα, τρόποι πρόληψης υπάρχουν πάρα πολλοί και έχουν πολύ-δοκιμαστεί και έχουν πολύ-εφαρμοστεί, κι έχουν δώσει και καλά αποτελέσματα, αλλά και αποτελέσματα που ποτέ δεν άξιζε να γίνουνε, παρά μονάχα ξοδεύτηκαν προγράμματα, εκατομμύρια χρημάτων, και τόσοι άνθρωποι που- τακτικές-πυροτεχνήματα για έξι μήνες, για οκτώ, για ένα πρόγραμμα, για το άλλο πρόγραμμα, που ποτέ δεν είχε μία συνέχεια, ποτέ δεν είχε ένα αποτέλεσμα, που ποτέ δεν είχε κάτι να κερδίσουμε, παρά μόνο χάσαμε.
Όπως είπαμε, όλα τα προγράμματα έχουν ένα πολύ σύντομο τέλος. Μέχρι να καταλάβει ο άνθρωπος που ασχολείται με το πρόγραμμα τι μπορεί να δώσει, ήρθε η ώρα να τελειώσει το πρόγραμμα. Και μετά στο επόμενο πρόγραμμα δεν θα είναι ο ίδιος, κι αν είναι ο ίδιος θα είναι διαφορετικό το πρόγραμμα. Άρα αυτά ποτέ δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα. Απλά βρίσκουν κάποιοι άνθρωποι για λίγο καιρό απασχόληση, ξέρω γω, να πάρουν ένα μισθό τα παιδιά μας τα νέα, που είναι νέοι επιστήμονες, αλλά στις κοινωνίες εδώ του Δενδροποτάμου ποτέ δεν έδωσαν κανένα κέρδος όλα αυτά τα προγράμματα, που τόσα χρόνια κάνουν τόσες οργανώσεις και ΜΚΟ, γιατί λίγο κρατούν, και οι άνθρωποι δεν προλαβαίνουνε μέχρι να μάθουν τον κόσμο, μέχρι ο κόσμος να τους εμπιστευτεί. Πρέπει ένα χρόνο να ασχοληθεί εδώ ο ενδιαφερόμενος με τους ανθρώπους για να κερδίσει πρώτα την εμπιστοσύνη τους, και το δεύτερο χρόνο θα ξεκινήσει να έχει αποτελέσματα. Εδώ τα προγράμματα είναι των 6 μηνών, των 9 μηνών.
[ΕΡΩΤ.] Κατάλαβα.
[π. ΑΘΗΝ.] Επομένως δεν προλαβαίνει να κερδίσει εμπιστοσύνη.
[ΕΡΩΤ.] Στα πλαίσια του μαθήματος με τα παιδιά, -με βοήθησαν πάρα πολύ τα παιδιά και τα 3 τμήματα εν πάση περιπτώσει. Στο τμήμα που είναι η Σοφία προσπαθήσαμε για πρώτη φορά να ασχοληθούμε, σαν αίτιο της παραβατικότητας, να ασχοληθούμε με τον ίδιο τον πυρήνα, ας πούμε, που είναι η οικογένεια. Και ρίξαμε πολύ μεγαλύτερο βάρος απ’ ότι θα φανταζόταν κανείς στην οικογένεια. Θα θέλαμε να μας καταθέσετε, έτσι, αυτή την εμπειρία σας, παππούλη, όσον αφορά αυτή την πρώτη- το πρώιμο στάδιο, το πρώτο στάδιο, ας πούμε, που πιστεύουμε ότι από κει ξεκινάνε όλα, εκεί διαμορφώνεται ο χαρακτήρας.
[π. ΑΘΗΝ.] Είναι αυτό που σας είπα. Όταν το παιδί μεγαλώνει σ’ αυτό το περιβάλλον το θεωρεί φυσιολογικό-
[ΕΡΩΤ.] Όχι μόνο σ’ αυτό το περιβάλλον. Στις καλές γειτονιές: Καλαμαριές…
[π. ΑΘΗΝ.] Εκεί τώρα υπάρχει κάτι άλλο. Όταν το παιδί είναι σε μια οικογένεια επικίνδυνη, μπορεί ας πούμε οι γονείς να είναι χρήστες ναρκωτικών ουσιών, αλκοολικοί, ψυχασθενείς, ή άνθρωποι οι οποίοι έχουν μάθει σε άλλο τρόπο ζωής, που κι οι ίδιοι έχουν περάσει από αυτό το στάδιο, δεν μπορούν να το απορρίψουν από την προσωπικότητά τους και το μεταφέρουν και στα παιδιά τους. Όσο και να τα αγαπάνε, τα κάνουν ίδια με αυτούς. Τώρα στις περιπτώσεις που οι οικογένειες είναι, ας πούμε τακτοποιημένες, οι οικογένειες που είναι ευυπόληπτοι οι γονείς, έχουν καλά επαγγέλματα, τότε το παιδί αισθάνεται πολλές φορές εγκαταλελειμμένο. Η απουσία των γονέων προκαλεί αυτή την κατάσταση. Και το παιδί τότε- πρέπει να διαχειριστούμε το θυμό του και την οργή του, ότι δεν έχει τους γονείς του κοντά, γιατί οι γονείς του είναι σπουδαίοι και δεν έχουν χρόνο για το παιδί τους…
Άρα, το παιδί μετά από αντίδραση, επειδή ‘’τα έχω όλα’’, ο γονέας για να μπορέσει να τον πείσει ότι όλα πάνε καλά, καλύπτει όλες τις ανάγκες του, να είναι όλες εξυπηρετούμενες, να μην του λείπει τίποτε. Όταν όμως τα έχεις τόσο εύκολα όλα, τότε έρχεται η ανάγκη τού να τα αποκτήσεις παράνομα.
[π. ΑΘΗΝ.] Δεν τα θέλω άλλο τζάμπα, δεν τα θέλω άλλο δωρεάν όλα.
[ΕΡΩΤ.] Στην εισαγγελία, φαντάζομαι ότι είναι σ’ αυτό το πλαίσιο του νόμου που αφορά την παραβατικότητα, το σωφρονισμό και την κοινωνική επανένταξη προφανώς, έτσι; Είναι αυτός ο νόμος που αφορά την παραβατικότητα, έτσι δεν είναι; Σε αυτό το πλαίσιο δεν λειτουργείτε και εσείς; Συνεργάζεστε με την Εισαγγελία;
[π. ΑΘΗΝ.] Νεανική παραβατικότητα όταν λέμε στην Εισαγγελία είναι ο τομέας πρόληψης που είναι για τους νέους που κινδυνεύουν να παραβατίσουν, και τότε όταν διαπιστώνουμε ότι το περιβάλλον είναι τέτοιο, το οποίο ίσως βοηθήσει στο να γίνει το παιδί παραβατικό, τότε η οικογένεια αυτή έρχεται και ελέγχεται σε τακτά διαστήματα από επιμελητή ανηλίκων. Ανατίθεται στον επιμελητή ανηλίκων, ας πούμε η παρακολούθηση-
[ΕΡΩΤ.] Η κοινωνική έρευνα ας πούμε.
[π. ΑΘΗΝ.] Όχι, αυτό το κάνει ο κοινωνικός λειτουργός σαν πρώτο βήμα. Μετά αναλαμβάνει ο επιμελητής ανηλίκων, ο οποίος έρχεται σε τακτά διαστήματα να συναντά τους γονείς και το παιδί, έτσι ώστε να μπορέσει να αποφύγει-
[ΕΡΩΤ.] Έχει αποτελέσματα αυτός ο νόμος; Αυτή η λειτουργία αυτού το νόμου; Ή αυτό που λέγατε κι εσείς ότι-
[π. ΑΘΗΝ.] Είναι λίγες οι συναντήσεις. Βέβαια πείθονται οι γονείς και τα παιδιά και παρακολουθούν τις συναντήσεις για να τα έχουν καλά με το νόμο. Αλλά από πίσω κάνουν αυτό που θέλουνε. Σπάνια βοηθά όλο αυτό, γιατί κι οι επιμελητές ανηλίκων έχουν τόσο μεγάλο φόρτο εργασίας, που δεν προλαβαίνουν να βλέπουν συχνά τα παιδιά. Και όταν τα παιδιά παραβατίσουν και είναι πάλι ανήλικα, πάλι ο επιμελητής ανηλίκων προσπαθεί με συναντήσεις να τους πείσει ότι, ‘’ξέρεις το έκανες μια φορά, εντάξει, θα τα μαζέψουμε. Πρόσεχε να μην το ξανακάνεις’’, αλλά πολύ σύντομα το ξανά κάνει, γιατί δεν έρχεται ο νόμος να είναι λίγο πιο αυστηρός, για να μπορέσει να πείσει τους νέους ότι δεν πρέπει να το κάνουνε. Αλλά και οι νέοι είναι σε μια ηλικία που κανείς δεν μπορεί να τους πείσει εύκολα να μην συνεχίσουν την παραβατικότητα τους. Γιατί αυτό που τους νοιάζει πρώτα απ’ όλα είναι να εκφράσουν το θυμό τους και την οργή τους. Εκεί τώρα μια δοκιμασμένη και πάντα πετυχημένη πρακτική είναι ομάδα σπουδαίων επιστημόνων, που να μπορούν να ξέρουν καλά τη δουλειά τους, και να την κάνουν με πολλή αγάπη -όχι επειδή έτυχε απλά να είναι η επιστήμη τους-, να μπορέσει τώρα όλη αυτή την ενέργεια, το θυμό και την οργή αυτών των παιδιών – που τα παιδιά από μόνα τους, το ‘χουνε οδηγήσει προς την παραβατικότητα για να πουν, ‘’εδώ είμαστε, και κοιτάξτε τι σας κάνουμε γιατί πρέπει να σας τιμωρήσουμε γι’ αυτό που έχουμε πάθει εμείς’’, μπορούμε να το στρέψουμε προς τη δική τους αυτό-εξέλιξη.
[ΕΡΩΤ.] Πώς;
[π. ΑΘΗΝ.] Τόσα χρόνια εδώ στο ‘’Φάρο’’ αυτό κάνουμε. Ένα παιδί το οποίο είναι γεμάτο με οργή και θυμό και θέλει να καταστρέψει την κοινωνία -και έχει δίκιο που θέλει να την καταστρέψει για αυτά που έχει περάσει- και θέλει να την τιμωρήσει, πώς την τιμωρεί; Με το να είναι παραβατικό, να τα ρημάζει όλα. Λοιπόν, ‘’έλα εδώ παιδάκι μου καλό. Όλα αυτά που κάνεις, έχεις δίκιο που τα κάνεις, και πρέπει να κάνεις δέκα φορές άλλα τόσα, αλλά όλα αυτά που κάνεις, τα κάνεις για να τιμωρήσεις την κοινωνία, αλλά δυστυχώς τον εαυτό σου τιμωρείς, όχι την κοινωνία. Ξέρεις πώς θα την τιμωρήσεις την κοινωνία; Όταν εσύ από εκεί που σε έχει θαμμένο μέσα στις λάσπες η κοινωνία, βγεις έξω, πλυθείς και αρχίσεις και ανεβαίνεις και βλέπεις την κοινωνία από ψηλά κι η κοινωνία σε προσκυνάει. Τότε τιμωρείς την κοινωνία γι’ αυτό όλο που έχεις πάθει, με το να κάνεις τον εαυτό σου ισχυρό και δυνατό και να εξαρτάται η κοινωνία από σένα’’. Αυτό στο ‘’Φάρο’’ το εφαρμόζουμε τα τελευταία 16 χρόνια κι έχουμε πολύ δυνατά παραδείγματα τέτοιων παιδιών, που ήταν βουτηγμένα μες στις λάσπες -κι όπως λέω εγώ συνήθως: τα παιδιά του Δενδροποτάμου, τα τσιγγανάκια, ξεκινάνε από το μείον 100, ενώ τα παιδιά του Ευόσμου και της Καλαμαριάς ξεκινάνε από το μηδέν. Και περιμένουμε την πρόοδό τους… άλλο παιδί θα πάει στο 10, άλλο στο 50, κάποια θα πάνε και στο 100, αλλά από το μηδέν ξεκινάνε. Τα δικά μας παιδιά ξεκινάνε από το μείον 100. Όταν φτάσουν στο μηδέν είναι πολύ κουρασμένα, και κανένας δεν θα αναγνωρίσει τον κόπο που κάνανε για να φτάσουν από το μείον 100 στο μηδέν.
[ΕΡΩΤ.] Σωστό!
[π. ΑΘΗΝ.] Εμείς όλοι θα περιμένουμε να μετρήσουμε από το μηδέν και πάνω.
[ΕΡΩΤ.] Ναι, ναι.
[π. ΑΘΗΝ.] Αυτή είναι η μεγαλύτερη αδικία όμως πάνω σ’ αυτά τα παιδιά.
[ΕΡΩΤ.] Κατάλαβα τι λέτε.
[π. ΑΘΗΝ.] Έτσι θα πρέπει να τους αναδείξουμε -εγώ αυτό κάνω τόσα χρόνια σε συνέδρια, σε συνεντεύξεις, σε οπουδήποτε: λέω ότι, ‘’σας παρακαλώ μετρήστε ό,τι έγινε από το μηδέν και κάτω, αλλιώς είναι άδικο’’. Και μετά εννοείται πως μαζί τους θα χαιρόμαστε και την πρόοδό τους και πάνω από το μηδέν. Κι έτσι παιδιά τα οποία καθημερινά ζούσαν σε επικίνδυνο οικογενειακό περιβάλλον, οι γονείς τους ήταν τοξικομανείς, που αναγκάστηκαν και οι ίδιοι να πουλήσουν ναρκωτικά, να κλέψουν, και κάποια στιγμή είπανε ‘’δεν μου αξίζει αυτή η ζωή’’, στα 16 ξεκίνησαν Δημοτικό Σχολείο, έβγαλαν Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο, φέτος δίνουν πανελλήνιες, και έφτασαν στο σημείο να μιλάν στο ΤEDx, να μιλάν στη Βουλή, να έχουν ας πούμε τέτοιες προοπτικές, να είναι μαθητές σε αμερικανικά κολέγια μετά από τέτοια περιπέτεια. Και είναι απλά, πολύ απλά. Απλά στρέφεις από την αυτοκαταστροφή και το να ρημάξω την κοινωνία, στο να χτίσω τον εαυτό μου δυνατό και να τον ανεβάσω ψηλά και να εξαρτάται η κοινωνία από μένα, έτσι την τιμωρώ.
[ΕΡΩΤ.] Ναι, αυτό που σκεφτόμαστε, είναι ότι, βλέπεις ότι κουράζεστε, ότι ταλαιπωρούνται και τα παιδιά, ότι περνάνε μία μεγάλη φάση -που δεν είναι και σίγουρο ότι θα τη γλιτώσουν τελικά κι ότι θα αναδειχθούν και θα πάνε και στα μεγάλα συνέδρια κι όλα αυτά. Υπάρχουν και τα παιδιά που δεν τα καταφέρνουν. Λέμε ότι -σας παρακολούθησα, έτσι, με ενδιαφέρον και προσοχή, και διαπίστωσα ότι τελικά δυστυχώς αυτά που λέτε τα είχαμε σκεφτεί κατά κάποιο τρόπο κι εμείς, και είπαμε ότι η μεγάλη έλλειψη που υπάρχει αυτή τη στιγμή στην κοινωνία…
[π. ΑΘΗΝ.] Ναι.
[ΕΡΩΤ.] Δηλαδή, είναι ότι- η πρόληψη. Προσπαθούν όλες οι δομές, όλοι οι φορείς -δυστυχώς κουράζεστε κι εσείς- στην καταστολή, για την καταστολή. Αλλά για την πρόληψη, που είναι η ενημέρωση των γονέων πριν έρθει ακόμα το παιδί, η ενημέρωση των γονέων ότι, όταν θα έχει έρθει το παιδί, με τις σχολές γονέων, με τα μαθήματα που θα ακούσουν, με τους κύκλους κι όλα αυτά… Αυτά μας λείπουν, δηλαδή η παιδεία, η καλλιέργεια των γονέων λείπει αυτή τη στιγμή, κι όχι μόνο των τσιγγάνων αλλά και των Καλαμαριωτών…
[π. ΑΘΗΝ.] Λέω να σας πω μια πρακτική. Λέω, δεν είναι δική μου ιδέα, απλά λέω το είδα να συμβαίνει, το είδα να συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες: η Ουάσινγκτον κάποια στιγμή, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, μας κάλεσαν εκεί στην Αμερική και επτά μέρες μας περιέφεραν σε 7 πολιτείες -δύο εβδομάδες, 17 μέρες μας περιέφεραν σε 7 πολιτείες, για να συναντήσουμε ανάλογες δομές και να δούμε τι κάνουν εκεί. Με Ινδιάνους, με Εσκιμώους, με ευαίσθητες κοινωνίες -πως έχουμε τους τσιγγάνους εμείς εδώ-, εκεί έχουν Εσκιμώους και Ινδιάνους. Από τέρμα βορρά μέχρι τέρμα νότο. Επομένως, έχουμε ίδιες ανάγκες, αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα, ακριβώς, όπως έχουμε εμείς με τους Ρομά, με τους τσιγγάνους. Και τι κάνουν εκεί; Έχουνε μια ομάδα επιστημόνων, έτσι; Αλλά όχι του σχολείου, της πολιτείας, που πηγαίνουν σε όλα τα σχολεία, κι από εκεί γνωρίζουν τα παιδιά. Το παιδί τους οδηγεί στο σπίτι του, κι εκεί είναι τώρα: ο δικηγόρος, ο αστυνομικός, ο κοινωνικός λειτουργός-
[ΕΡΩΤ.] Το σπίτι του, ποιο λέτε;
[π. ΑΘΗΝ.] Το σπίτι του παιδιού.
[ΕΡΩΤ.] Που είναι…;
[π. ΑΘΗΝ.] Το παιδί, που το συναντάν στο σχολείο αυτοί οι επιστήμονες και διαπιστώνουνε κάποια θέματα, το ακολουθούν στο σπίτι του.
[ΕΡΩΤ.] Με τους γονείς;
[π. ΑΘΗΝ.] Και πάνε να συναντήσουν τους γονείς του.
[ΕΡΩΤ.] Α, μάλιστα, ναι!
[π. ΑΘΗΝ.] Έτσι; Και πάει εκεί πέρα τώρα ο αστυνομικός, ο οποίος δεν είναι τυχαίος, είναι από το τμήμα ανηλίκων, μπορεί να είναι και ψυχολόγος αστυνομικός, έτσι; Είναι αστυνομικός, που ξέρει καλά τη δουλειά του για ανηλίκους. Ναι. Με τον αστυνομικό θα πάει κι ο νομικός, ένας δικηγόρος, νομικός. Θα πάει ένας κοινωνικός λειτουργός, θα πάει ένας ψυχολόγος, έτσι; Κι αυτή η ομάδα, αυτό το team θα επισκεφτεί το σπίτι, θα πει ‘’τι γίνεται εδώ; Γιατί το παιδί δεν ξυπνάει στην ώρα του; Το σπίτι έχει θέρμανση; Το σπίτι έχει τρεχούμενο νερό; Έχει ρεύμα; Είναι πληρωμένα όλα αυτά; Οι γονείς εργάζονται; Έχουν κάποια ψυχική ασθένεια; Εξαρτώνται από κάποια ουσία; Έχουν αλκοολισμό; Έχουν οτιδήποτε; Το παιδί πού κοιμάται; Πού είναι το δωμάτιό του; Τα ρούχα του πλένονται; Το πρωί που ξυπνάει έχει καθαρά ρούχα; Η μαμά του ξέρει να ξυπνήσει το πρωί η ίδια για να ξυπνήσει και το παιδί της; Ξέρει να ετοιμάζει πρωινό στο παιδί της;’’. Δηλαδή, μπαίνουμε σε κάθε λεπτομέρεια, αυτή η ομάδα το ελέγχει όλο αυτό. Και λέει στους γονείς, ‘’εμείς θα σας μάθουμε να κάνετε πράγματα που θα ωφελήσουν το παιδί σας’’. Όχι που πρέπει -γιατί ο καθένας το ‘’πρέπει’’ διαφορετικά το σκέφτεται- θα σας συμβουλεύσουμε πώς θα σταθείτε καλύτερα στο παιδί σας. Εντάξει, δεν έτυχε να μάθετε, θα σας μάθουμε εμείς τώρα δεν είναι κακό. Ναι, και ξεκινάνε μαθήματα στους γονείς: ‘’Έλα εδώ μαμά. Το πρωί το παιδάκι θα το ξυπνήσεις με χαμόγελο, θα το φιλήσεις, θα το χαϊδέψεις, θα δούμε πώς μπορούμε να έχουμε το σπίτι ζεστό, καθαρό, να του έχεις καθαρά ρουχάκια δίπλα, θα πλυθεί, θα φάει το πρωινό του, θα ετοιμάσει την τσάντα, θα πάει στο σχολείο, θα σχολάσει, θα έρθει, θα φάει, έχει να φάει; Δεν έχει να φάει; Ποια δομή εδώ κοντά θα σας φέρει το φαγητό; Δεν έχει ρουχάκια; Ποια δομή εδώ κοντά, της κοινωνίας των πολιτών εκεί πέρα, θα φέρει τα ρούχα;’’ Κι έτσι, ώστε οι ανάγκες όλες θα καλυφθούν, και το παιδί με καινούργιες συνθήκες θα ξεκινήσει το σχολείο σε πολύ καλύτερη κατάσταση.
[ΕΡΩΤ.] Προς τιμήν των γονέων αυτών, είναι απλοί γονείς και δέχονται τα σφάλματά τους και τα λάθη τους, και δέχονται ότι και αυτοί επιδέχονται βελτιώσεως, ας πούμε. Τι γίνεται, όμως, με τα παιδιά, τα παραβατικά παιδιά, αυτά που λέτε ότι είναι παιδιά από τις καλές οικογένειές, ας πούμε, των οποίων οι γονείς δύσκολα θα δεχτούν ότι έκαναν λάθη στη ζωή τους, γιατί θα πουν ότι, ‘’εγώ τους τα ‘δωσα όλα, δεν φταίω εγώ’’. Εκεί τι κάνετε;
[Έρχεται ο Αλέξανδρος, τσιγγανάκι, και τον συστήνει ο π. Αθηναγόρας]
[π. ΑΘΗΝ.] Είναι πολύ συγκινητική –βέβαια, τους το λέμε απ’ την πρώτη μέρα εμείς, από μικρά, ότι όλα αυτά που απολαμβάνετε, τα χρωστάτε στην επόμενη γενιά, στους μικρότερους.
[ΕΡΩΤ.] Ναι, ναι.
[π. ΑΘΗΝ.] Και μόνοι τους το βράδυ, πριν κοιμηθούν οι μικροί που κοιμούνται νωρίτερα, οι μεγάλοι θα τους λούσουν, θα τους βάλουν για ύπνο, θα παν να τους πάρουν από το σχολείο μόλις σχολάσουνε…
…θα τους πάνε θέατρο…
[ΕΡΩΤ.] Τα παιδιά αυτά- στεγάζονται παιδιά εδώ;
[π. ΑΘΗΝ.] Δεκαεφτά. Όχι εδώ, σε δύο μονοκατοικίες. Τώρα μετακομίσαμε, έχει δύο μέρες που κοιμηθήκαμε εδώ οι 8, ήρθαμε- οι 8 πρώτοι ήρθαμε εδώ, και κοιμούνται. Έχουμε κλιματιστικά στα 2 δωμάτια. Μέχρι την Παρασκευή-
[ΕΡΩΤ.] Θα έχετε και εδώ.
[…]
[π. ΑΘΗΝ.] Μέχρι την Παρασκευή θα λειτουργήσει επιδαπέδια [θέρμανση], που έχουμε εδώ ετοιμάσει…
[ΕΡΩΤ.] Α, εδώ θα μπει;!
[π. ΑΘΗΝ.] Ναι, και με αντλία θερμότητας απέξω…
Θα ζεσταθεί όλο, θα γίνει μια χαρά.
[ΕΡΩΤ.] Είναι παιδιά που έχουν αποσπαστεί από την οικογένεια;
[π. ΑΘΗΝ.] Παιδιά που […] είτε με εισαγγελική εντολή ζουν μαζί μας, από ανύπαρκτα ή επικίνδυνα οικογενειακά περιβάλλοντα, είτε παιδιά που με γονική συναίνεση έρχονται εδώ: οι ίδιοι οι γονείς λένε ότι, δεν μπορούμε, ναι, δεν μπορούμε να διαχειριστούμε το παιδί μας, ή εμείς δεν μπορούμε να το διαχειριστούμε ή αυτό δεν μπορεί να συνεργαστεί μαζί μας. Επομένως βοηθήστε, και θέλουν και τα παιδιά, θέλουν κι οι γονείς, κι έρχεται εδώ. Και δεν είναι μόνο τσιγγανάκια, είναι παιδιά απ’ όλη τη Θεσσαλονίκη, απ’ όλη την Ελλάδα.
[ΕΡΩΤ.] Τι λέτε, διαχειρίζεστε και παιδιά απ’ όλη την Ελλάδα;
[π. ΑΘΗΝ.] Το καλοκαίρι έγινε ένα συνέδριο στην Κρήτη -ήμουν ομιλητής σε ένα συνέδριο του Υπουργείου Δικαιοσύνης, και γύρισα με ένα γιο ακόμα.
[ΕΡΩΤ.] Μάλιστα!
[π. ΑΘΗΝ.] Και μετά, τα παιδιά από τις, ας πούμε, ευυπόληπτες οικογένειες είναι τα δυσκολότερα, γιατί ποτέ αυτοί δεν θα φτάσουν στο σημείο να αφήσουνε το δικαστικό κόσμο να επέμβει, θα το κουκουλώσουν, θα το κρύψουν…
[ΕΡΩΤ.] Ναι, ναι ο φαρισαϊσμός!
[π. ΑΘΗΝ.] …δίνουν περισσότερο αξία στο όνομά τους παρά στο πρόβλημα του παιδιού τους.
[ΕΡΩΤ.] Το φαίνεσθαι…
[π. ΑΘΗΝ.] Ναι, λιγότερο υπολογίζουν την κατάσταση του παιδιού τους. Να σώσουν το όνομα τους πρώτα θέλουν.
[ΕΡΩΤ.] Ναι, ναι.
[π. ΑΘΗΝ.] Επομένως, τα αποκρύπτουν όλα από μας, δεν φτάνουν ποτέ σε εμάς, και νομίζουν ότι με τα χρήματά τους θα τα διορθώσουν όλα. Αλλά δυστυχώς τα παιδιά τους σ’ αυτή την περιοχή, που κατά χιλιάδες έρχονται να ψωνίσουν δόσεις θανάτου (ναρκωτικά), είναι από κείνη την περιοχή. Είναι τα πλούσια παιδιά, που δεν έχουν τι να κάνουν τα λεφτά τους κι έρχονται και τα κάνουν ναρκωτικά. Και σε λίγο καιρό δεν θα χουν το παιδί τους, θα χάσουν το παιδί τους, θα πεθάνει το παιδί τους, και μετά θα καταλάβουν τον όλο λάθος δρόμο. Αλλά και αυτό θα το κρύψουνε μέσα στα ακριβά τους ρούχα, ας πούμε, θα ‘χουνε να πέφτουν τα πέπλα, για να μη φανεί στον κόσμο καθόλου… Πάλι το όνομά τους θα βάλουν μπροστά.
[ΕΡΩΤ.] Τα ζούμε, δυστυχώς…
[ΕΡΩΤ.] Πάτερ, ένας απλός άνθρωπος, όπως εγώ, μια μαθήτρια, πώς μπορεί να βοηθήσει σ’ όλο αυτό το έργο; Χρειάζεται;
[π. ΑΘΗΝ.] Τα παιδιά στο Δενδροπόταμο έχουν πολύ κακά πρότυπα, το οικογενειακό τους περιβάλλον είναι το χειρότερο πρότυπο. Χρειαζόμαστε καλούς θείους και θείες να έρχονται να παίρνουμε καλά στοιχεία.
[ΕΡΩΤ.] Πού να βρουν όμως εδώ; Είναι επικίνδυνη περιοχή, είναι εγκληματική περιοχή.
[π. ΑΘΗΝ.] Ξες πώς έρχονται;
[ΕΡΩΤ.] Εγώ θα έρχομαι! Πείτε μου, πάτερ.
[π. ΑΘΗΝ.] Μια φορά θα κάνουμε βόλτα μαζί στον κεντρικό δρόμο, θα σε δουν όλοι και μετά θα σε προσέχουν σαν τα μάτια τους!
[ΕΡΩΤ.] Και αυτό ήτανε;
[π. ΑΘΗΝ.] Θα σε προσέχουν σαν τα μάτια τους!
[ΕΡΩΤ.] Εγώ, πάτερ, πώς μπορώ να βοηθήσω σ’ όλο αυτό το έργο;
[π. ΑΘΗΝ.] Έλα κοντά και θα καταλάβεις μόνη σου…
[ΕΡΩΤ.] Ωραία!
[π. ΑΘΗΝ.] Θα συναντήσεις τα παιδιά μας και θα καταλάβεις μόνη σου. Τα παιδιά θέλουν ανάγκη από θείους, θείες, μαμάδες, μπαμπάδες, αυτά που λείπουν. Επομένως, θα έρθεις εδώ: ‘’έλα, Παρασκευούλη, να δούμε την ντουλάπα σου, πώς τα χες τα ρούχα σου, τι να πλύνουμε, τι να σιδερώσουμε, τι να μαγειρέψουμε, τι γλυκό να κάνουμε το απόγευμα; Έλα να δούμε τι έβαλε ο δάσκαλος του Δημοτικού Σχολείου.
[ΕΡΩΤ.] Έχει και κοριτσάκια το τμήμα;
[π. ΑΘΗΝ.] Δεν επιτρέπεται να συστεγάζονται αγόρια με κορίτσια. Επομένως, επειδή η πρώτη ανάγκη ήταν αγοράκια, εμείς έχουμε αγοράκια. Βέβαια το όνειρό μας είναι να πάρουμε ένα οικόπεδο ακόμα δίπλα, να κάνουμε ακόμα ένα για κοριτσάκια. Ή να γίνει κολλητά σ’ αυτό το κτίριο με ξεχωριστές αυλές, έτσι; Επιτρέπει ο νομός πάλι.
[ΕΡΩΤ.] Τι ωραίος ο νόμος! Σοφός ο νομοθέτης!
[π. ΑΘΗΝ.] Ναι, ναι!
[Γελάνε]
[ΕΡΩΤ.] Ναι, μετά μπερδεύονται κι άλλα στοιχεία.
[π. ΑΘΗΝ.] Έτσι, μετά έχουμε άλλα πράγματα τα οποία –βέβαια, κι αυτά μπορεί να τα χεις- δεν τα έχεις εδώ μέσα, τα έχεις δέκα βήματα πιο έξω, αλλά δεν είναι, ναι τέλος πάντων… Ναι, αν είναι να γίνει, θα γίνει κάτι.
[ΕΡΩΤ.] Τι ώρες δέχεστε κόσμο, πάτερ;
[π. ΑΘΗΝ.] Εδώ είναι σπίτι, επομένως 24 ώρες λειτουργεί. Επομένως, να μαγειρέψουμε, να κάνουμε γλυκά, τα ρούχα τους, ξέρω ‘γω, τα μαθήματά τους, να το συνοδεύσουμε στο γιατρό, να το συνοδεύσουμε στην προπόνηση, να πάμε στο σχολείο να ρωτήσουμε τους δασκάλους τους -δεν προλαβαίνω εγώ να πηγαίνω σε όλα. Επομένως – ή να δεθείς περισσότερο μ’ ένα από όλα τα παιδιά, να πάτε μια βόλτα στην παραλία, να πάτε σ’ ένα κινηματογράφο, σ’ ένα θέατρο… Όλα αυτά είναι δουλειές, που μπορεί να κάνει οποιοσδήποτε έρθει κοντά μας.
[ΕΡΩΤ.] Σίγουρα, σίγουρα!
[ΕΡΩΤ.] Εμένα με καλύψατε πλήρως, πάτερ. Ο επίλογός σας ήταν συγκλονιστικός!
[π. ΑΘΗΝ.] Κι αυτό να το μεταφέρετε σ’ όλη την παρέα εκεί! Και σας περιμένουμε όλους με χαρά!